Duygusal Zeka? İçsel Zeka? Dışsal Zeka?

Zeka Çeşitleriyle Başımız Dertte,
Ne Yapsak Bilmiyoruz…

Çokça zeka türünden bahsedilen ve zeka ile ilgili farklı farklı teorilerin salt gerçeklikmiş gibi yansıtıldığı günümüzde, her şeyden önce bilinmesi gereken en önemli şey teorilerin, teori olduğu. Peki o halde teorinin ne olduğundan da bahsetmek şart oldu sanırım. TDK’nın tanımı pek de aydınlatıcı değil; teori kuramdır demiş. Kuram nedir diye TDK’ya sorunca biraz daha net bir bilgi geliyor: Sistemli bir biçimde düzenlenmiş birçok olayı açıklayan ve bir bilime temel olan kurallar, yasalar bütünü. ( https://sozluk.gov.tr/?kelime=TEOR%C4%B0)

Yani sistemli ve kendi içinde mantık bütünlüğü olan araştırmaların anlam kargaşasına yer vermeyecek şekilde düzenli bir şekilde sunumu da diyebilirim sanırım. Gelin görün ki Ayşe ile Zeynep iki kuram ortaya atabilir ve birbirlerine ters düşer gibi görünen kuramlarını, yalnızca kendi kuramları içinde mantık bütünlüğü olacak şekilde sunabilirler.

Şimdi bahsetmek istediklerim zeka üzerine iki ayrı kuramla ilgili olacak:
1- Daniel Goleman’ın (ve Reuven Bar-on’un) Duygusal zeka kuramı
2- Gardner’ın Çoklu zeka kuramı

Bu iki kuramın birbirine benzer gibi görünen bir yanı var. O da IQ diye ortaya atılan zeka türünün dışında da zeka türleri olduğunu iddia etmeleri. İki kuramı birazcık inceleyince insanın aklına bir soru takılıyor:
Daniel Goleman’ın duygusal zeka tanımıyla Gardner’ın çoklu zeka teorisindeki içsel zekanın aralarındaki fark nedir? Yoksa aynı şeyler mi?
.
İlk bakışta birbirinin aynı gibi durabiliyorlar. Yine de benim anladığım aralarında önemli denilecek bir fark var.
.
Aslında 1980lerin başında #ReuvenBaron adında örgütsel psikoloji alanında çalışan bir psikologun ortaya attığı ‘duygusal zeka’ kavramı, çok sonraları psikolojinin popülerleşmesi ve genel okuyucu kitlesince okunduğu 1995'te Daniel Goleman’ın kitabıyla tekrar ünleniyor. Reuven Bar-on’un duygusal ve sosyal yetkinlik olarak kısaca tanımladığı bu zeka türü tek bir zeka türünün kabul gördüğü dönemin bitişinde büyük rol oynuyor. Artık insanları zekalı zekasız diye ayırmaktan öte ne tarz bir zekaya sahip olduğunu öğrenip ona göre ayırıyoruz 🙈 Şaka bir yana, bu da bireylere ihtiyacı olanı sunabilmek konusunda psikolojinin ve eğitim biliminin elini güçlendiriyor.
.
Gardner’ın çoklu zeka teorisinde geçen içsel zekanın, Goleman’ın duygusal zeka tanımından farkıysa, sosyal zekayı içsel zekaya dahil etmemesi.
Yani diyebilirim ki,
Duygusal zeka= %60–70 içsel zeka + %30–40 sosyal zeka gibi bir şey.
(Yüzdelerin bilimsel bir değeri yok, böyle bir araştırma yapmış değilim, literatür taramasından anladığım bu yalnızca.)
.
Tahminim, Goleman için duygusal zeka puanı çok yüksek birisinin — Gardner için, içsel ve sosyal zeka puanları da görece yüksek olacaktır.
.
Peki Gardner daha ayrıntılı kategorilerinde içsel zeka ve sosyal zekanın belirtilerini nasıl maddelendirmiş? Ahmet Saban'ın çoklu zeka teorisi kitabı kaynak olacak şekilde yazıyorum:
.
İçsel zeka:
Bağımsız olma eğilimindedir,
Kendisinin zayıf ve güçlü yanları hakkında gerçekçi bir görüşe sahiptir,
Hakkında çok fazla bahsetmediği en az bir ilgisi veya hobisi vardır,
Duygularını, düşüncelerini net bir şekilde dile getirebilir,
Hayattaki başarı ve başarısızlıkları deneyim olarak kendini donanımlı hale getirmek için kullanır,
Yaptığı işin bilincindedir ve benlik saygısı yüksektir
+
Sosyal zeka:
Arkadaşlarıyla sosyalleşmeyi sever,
Doğal bir liderlik becerisi vardır,
Dışarıda iken kendi başının çaresine bakabilir,
Başkalarıyla verimli vakit geçirmeyi sever,
Çevresindeki insanların nasıl olduğunu önemser,
Empati yeteneği,
Bir şeyi işbirliği içinde bilgi paylaşımı içinde öğrenmeyi sevmek

Benim kafamda zeka türleriyle ilgili de, bu iki kuramla ilgili de bir nebze netlik oluştu. Umarım açıklayıcı olduğunu zannettiğim kadar açıklayıcı olmuştur.

İnstagram’da bu anlamda beni motive ettiğini düşündüğüm bir hesabım var. Takip etmek istersen(iz): bedriye.dilara.simsek